اسم منقولاسم منقول یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای اسم منتقل‌شده از معنای اصلی به معنای دیگر به سبب کثرت استعمال بی‌قرینه است. ۱ - توضیح اصطلاحاسمی که در اصل برای معنایی وضع شده است اگر در معنایی دیگر بدون قرینه و به سبب مناسبتی به‌اندازه‌ای به‌کار رود که معنای اول مهجور شود، «منقول» نام دارد؛ مانند لفظ صلات که در اصل به معنای مطلق دعا و طلب رحمت است و در اصطلاح شرع بر مجموعه اذکار، اعمال و ارکان معین اطلاق می‌شود. بدین سان، هرگاه لفظی در غیر معنای موضوعٌ‌له خود استعمال شود، بی‌آنکه برای معنای دوم وضع شده باشد و قرینه‌ای نیز در کار نباشد، اگر مناسبتی بین دو معنا ملحوظ باشد و معنای اول هم به‌کلی مهجور شده باشد، لفظ را نسبت به معنای دوم، «منقول» خوانند و اگر مناسبتی در بین نباشد آن را «مرتجل» نامند. منقول به این اعتبار که نقل در شرع یا در عرف و یا در فنی خاص صورت گرفته باشد به منقول شرعی، عرفی و اصطلاحی تقسیم می‌شود. «... قسم دویم آنکه اطلاق لفظ در اصل ممهّد بود، و در شبیه نیز استعمال کنند، و لیکن نه به اعتبار ملاحظه اصل، بلکه آن مناسبت و مشابهت که در اصل [۱] اطلاق بوده باشد، بر شبیه در وقت اطلاق معتبر ندارند و این قسم به دو قسم شود: یکی آنکه شبیه در اطلاق مساوی اصل بود، و آن را اسماء منقوله خوانند، مانند اطلاق ماه بر جرم سماوی به وضع، و بر مدتی معیّن به نقل. و همچنین اطلاق عدل بر داد که صفت است، و بر دادگر که موصوف است به این صفت...». [۲]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۴۴.
۲ - پانویس
۳ - منبعمدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اسم منقول»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۴. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۵. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی | مباحث الفاظ
|